Από τις τραγικές μορφές της Αρκαδικής Εθελοθυσίας η θρυλική Χαρίκλεια Δασκαλάκη

ΕΥΑ ΛΑΔΙΑ
(πρώτη δημοσίευση 07/11/2020)

Η περίφημη Δασκαλοχαρίκλεια ήταν κόρη, σύζυγος και μητέρα αγωνιστών. Ο πατέρας της Πέτρος ο Αρκαδιώτης, από τα Χάρκια, παλαίμαχος αγωνιστής του 1821, σκοτώθηκε στο κίνημα του 1858*. Εκείνη πρέπει να γεννήθηκε στο Τολό άγνωστο πότε. Μαρτυρίες πάντως αναφέρουν ότι στα γεγονότα του Αρκαδίου θα πρέπει να ήταν πενήντα χρόνων.

Ο σύζυγός της, Μιχαήλ Αναγνώστης Δασκαλάκης, ήταν απόγονος του Δασκαλογιάννη. Απέκτησαν 13 παιδιά από τα οποία επέζησαν τέσσερις θυγατέρες και τρεις γιοι: ο Γεώργιος, ο Αντώνιος και ο Κωνσταντίνος. Και οι τρεις σκοτώθηκαν πολεμώντας στην επανάσταση του 1866.

Ο Γεώργιος ήταν ο μεγαλύτερος Μαζί με τα αδέλφια του και τον γαμπρό τους Χριστόδουλο Δαμουλή από τα Σφακιά εργάζονταν στο Ρέθυμνο. Ήταν άριστοι υποδηματοποιοί. Μετά την επανάσταση του 1858, οι Τούρκοι τους υποχρέωσαν να καταφύγουν στον Αθήνα.

Ξαναγύρισαν το 1866 που είχε ξεσπάσει η μεγάλη επανάσταση για να πολεμήσουν.

Η Χαρίκλεια πρωταγωνίστησε στην πολιορκία του Αρκαδίου. Οι οπλαρχηγοί που βρίσκονταν στην μονή, προεξάρχοντος του ηγούμενου Γαβριήλ και, όπως λένε μερικοί, με τη σύμφωνη γνώμη της Χαρίκλειας Δασκαλάκη, η οποία συμμετείχε στα συμβούλια, αποφάσισαν να αντιταχθούν στην επίθεση του Μουσταφά Πασά μέχρις εσχάτων.

Την 8η Νοεμβρίου ο Μουσταφάς μετέφερε από το Ρέθυμνο πυροβόλο μεγάλης ολκής, για να καταρρίψει τη σιδερένια πύλη της μονής. Άρχισε ο κανονιοβολισμός.

Η Χαρίκλεια Δασκαλάκη, κλεισμένη σε ένα κελί με το γιο της Κωνσταντίνο και άλλους πολεμιστές, πολεμούσε ακατάβλητη και εμψύχωνε με το θάρρος της τους άλλους. Τρεις φορές έτρεξε και αναστήλωσε τη σημαία του οπλαρχηγού γιου της, την οποία κατέρριπταν ο σφαίρες του εχθρού. Τέλος, την τέταρτη φορά, αφού έσπασε το κοντάρι, δίπλωσε τη σημαία, τη φίλησε και την έκρυψε στην αγκάλη της.

Κάποια στιγμή που κόπασε ο θόρυβος της μάχης, έβγαλε το κεφάλι του ο Κωνσταντής για να δει τι συμβαίνει. Τότε μια σφαίρα ήρθε ξαφνικά και τον τραυμάτισε κοντά στο δεξί μάτι. Το αίμα άρχισε να τρέχει άφθονο. Όμως η Δασκαλοχαρίκλεια χωρίς να σταματήσει να βάλλει κατά των εχθρών, του έριξε μια φευγαλέα ματιά και του είπε:

«Για τόσο να πράγμα Κωνσταντίνε μου κάνεις ετσά;».

Η φωνή της μητέρας δίνει δύναμη και ζωή στο γιο της. Σηκώνεται, παίρνει το όπλο του και αρχίζει πάλι να πυροβολεί. Τα φυσίγγιά τους εξαντλούνται. Η Δασκαλάκη, με απίστευτη ψυχραιμία και θάρρος, ανοίγει την πόρτα του κελιού, τρέχει κάτω από χαλάζι σφαιρών προς το πτώμα Τούρκου στρατιώτη. Παίρνει τα φυσίγγιά του και επανέρχεται. Η φωνή της αναστατώνει όλους μέσα στο πανδαιμόνιο που επικρατεί παροτρύνοντας τις γυναίκες να βοηθήσουν στο πάγωμα των τουφεκιών που είχε ξεκινήσει εκείνη με κρεμμυδόφυλλα.

Τελικά τους 950 πολιορκημένους στη Μονή γύρω στους 100 μόνο σώθηκαν.

Είδε την εκτέλεση του γιου της

Η Χαρίκλεια Δασκαλάκη είχε την τραγική μοίρα να δει την εκτέλεση του γιου της και μάλιστα η παράδοση θέλει να της έχει πετάξει ο δήμιος το κεφάλι του παλικαριού στην ποδιά της. Κάποιος Τούρκος τον αναγνώρισε, γιατί αυτός πολεμώντας με την πλευρά των εθελοντών προσπαθούσε να κρατήσει την ανωνυμία του. Κι συνέβη το μοιραίο με τόσο ανατριχιαστικό τρόπο. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ενώ τον αποκεφάλιζαν λόγχες συνέχιζαν να τον λογχίζουν όπως μαρτυρούσαν αργότερα 17 λογχισμοί. Ο Κωνσταντής ήταν μόλις 24 ετών.

Λίγο αργότερα βρέθηκε και η ηρωίδα ανάμεσα στους διασωθέντες που είχαν συλληφθεί αιχμάλωτοι και βάδιζε με τους άλλους προς Ρέθυμνο.

Λέγεται ότι κάποιος Τούρκος από σεβασμό προσπάθησε να της κάνει πιο εύκολη την πορεία. Εκείνη όμως με μεγάλη περιφρόνηση τον απέτρεψε θέλοντας να μην έχει διαφορετική μεταχείριση από άλλους αιχμαλώτους.

Σύμφωνα με τον Επίσκοπο Διονύσιο Μαραγκουδάκη, ένδεκα μέρες αργότερα η Χαρίκλεια, αφέθηκε ελεύθερη με την κόρη της Κυριακούλα. Αμέσως πήραν το δρόμο για το Αρκάδι προκειμένου να θάψουν τον Κωνσταντή. Η Κυριακούλα που λάτρευε τον αδελφό της επέμενε για την αποστολή αυτή. Και η μητέρα της δεν μπορούσε να φέρει αντίρρηση.

Όταν έφθασαν στο μοναστήρι αντίκρισαν ένα απερίγραπτο θέαμα. Το πτώμα του Κωνσταντή το αναγνώρισαν από ένα δακτυλίδι που φορούσε στο μικρό δάκτυλο. Ήταν δώρο μιας κοπελιάς που είχε γνωρίσει ο Κωνσταντίνος στην Αθήνα όταν φοιτούσε σε στρατιωτική κατά πάσαν πιθανότητα σχολή.

Τον έθαψαν πρόχειρα και αργότερα τα οστά μεταφέρθηκαν στην Αμνάτο και ετάφησαν στον οικογενειακό τάφο.

Το 1914 η κάρα του ηρωικού παλικαριού, με θερμή παράκληση της Κυριακούλας στο Διονύσιο μεταφέρθηκε και φυλάσσεται στο οστεοφυλάκιο Αρκαδίου.

Λίγους μήνες μετά τα γεγονότα, που αφύπνισαν την Ευρώπη και έκαναν τους ευρωπαϊκούς λαούς να ευαισθητοποιηθούν και να σταθούν δίπλα στους Κρήτες, η Χαρίκλεια αφηγήθηκε τα όσα έζησε σ’ έναν από τους Έλληνες εθελοντές που ήλθαν στην Κρήτη για να βοηθήσουν την επανάσταση. Κι εκείνος έστειλε μια δική του ανταπόκριση με την αφήγηση της ηρωικής μάνας στην εφημερίδα της Αθήνας «Αιών», που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της Πέμπτης 2 Μαρτίου 1867.

Το κείμενο υπογράφεται με τα αρχικά Σ.Φ.Τ., και η εφημερίδα δεν αποκάλυπτε ποιο ήταν το πραγματικό όνομα του συντάκτη του κειμένου. Το ότι ήταν εθελοντής αποδεικνύεται από τις αναφορές του ίδιου στην ανταπόκριση.

Την ίδια χρονιά η Χαρίκλεια φαίνεται να διαμένει στη Βισταγή φιλοξενούμενη με τη νύφη της γυναίκα του πρωτογιού της Γεωργίου στο σπίτι του συγγενούς τους Αντωνίου Πατέρου.

Εκεί της έφεραν σοβαρά τραυματισμένο το γιο της Γεώργιο που σημειωτέον ήταν Αρχηγός του Ανατολικού τμήματος της επαρχίας Ρεθύμνης, συνακόλουθος και συναγωνιστής του Πάνου Κορωναίου.

Είχε τραυματιστεί στο γόνατο πολεμώντας στο Αμπελάκι στη μεγάλη μάχη που έγινε εκεί στις 19 Μαρτίου 1867. Έφερε όμως και άλλα τραύματα. Τελικά υπέκυψε σε αυτά στις 13 Απριλίου 1867 αφήνοντας πίσω του γυναίκα και πέντε παιδιά. Ήταν 52 χρόνων.

Ο Αντώνιος, ο άλλος γιος της Δασκαλοχαρίκλειας διαδέχτηκε τον αδελφό του στην αρχηγία κι ας ήταν μόλις 30 χρόνων.

Σκοτώθηκε και αυτός στις 6 Ιουνίου 1867 κατά τη μάχη στο Αδελιανό Χάνι. Ήταν τόση η μανία των Τούρκων που του έκοψαν το κεφάλι και το έβαλαν στόχο για να κάνουν σκοποβολή.

Η τραγική μάνα μετά το θάνατο και του τρίτου της γιου βρέθηκε στην Αθήνα όπου είχαν εγκατασταθεί οι τέσσερις κόρες της.

Σύμφωνα με κάποιες πηγές ένα μικρό πλήθος κόσμου είχε πληροφορηθεί την άφιξή της και της επεφύλαξε υποδοχή άξια μιας ηρωίδας.

Η Χαρίκλεια και οι κόρες της, έπαιρναν στην αρχή ένα μικρό επίδομα που τους σταμάτησαν αργότερα χωρίς καμιά εξήγηση. Σύμφωνα με ένα έγγραφο αίτηση με ημερομηνία 15 Απριλίου 1869, η Χαρίκλεια ζήτησε να συνεχιστεί η καταβολή του επιδόματος επειδή αντιμετώπιζε πρόβλημα επιβίωσης.

Φαίνεται πως είχε προαισθανθεί το τέλος της σύμφωνα με την συγγενή της Αθηνά Σταράκη που ήταν κοντά της. Κάλεσε κόρες κι εγγονούς, αφού προετοιμάστηκε σαν καλή Χριστιανή. Αφού τους έδωσε διάφορες συμβουλές είπε με φωνή που τους συγκλόνισε όλους «Θα πάω να βρω και τα άλλα μου παιδιά τα παλικάρια μου». Και ξεψύχησε.

Να σημειωθεί ότι το έργο μου «Αρκαδίου Έπος» περιγράφει τα γεγονότα του Αρκαδίου από την οπτική της Χαρίκλειας Δασκαλάκη. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το Νοέμβρη του 1995 στο Ωδείο σε σκηνοθεσία Τηλέμαχου Μουδατσάκη. Λίγα χρόνια αργότερα η Φερενίκη Βαλαρή μας έδωσε το ντοκιμαντέρ «Το Αρκάδι των Αγγέλων» παραγωγή Νομαρχίας Ρεθύμνου σε σκηνοθεσία Μαρίας Σακαδάκη Σακαράκη. Στο έργο αυτό η πολυτάλαντη συμπολίτισσα αναλύει τα γεγονότα, μέσα από την περιπέτεια της Ελένης Λουκάκη μετέπειτα Σφακιανάκη.

Και τα δύο έργα υπάρχουν στο διαδίκτυο όπως και μια πρόσφατη δημιουργία μου «Από το Μέρωνα στο Αρκάδι» που γράφτηκε για τις εκδηλώσεις αδελφοποίησης Άδελε και Μέρωνα με σημείο αναφοράς τον πυρπολητή Κωστή Γιαμπουδάκη.

*Ο πατέρας της Χαρίκλειας Δασκαλάκαινας, ο Πέτρος Αρκαδιώτης, από τα Χάρκια, παλαίμαχος αγωνιστής του 1821, πολέμησε στην Τριπολιτσά, Αργος Ναύπλιο και διορίστηκε στην Βασιλική Φάλαγγα με τον βαθμό του Λοχαγού. Σκοτώθηκε στο κίνημα του 1858.